Kriz gerekçesiyle 'işçi ücretlerinde' indirim yapılabilir mi?
Ekonomide yaşanan sıkıntı en çok çalışanları etkiledi. Konkordato ilen eden firmalar başta olmak üzere bir çok işletme, ekonomik kriz gerekçesiyle binlerce çalışanını işten çıkardı. Bazı işletmeler ise, ekonomik kriz gerekçesiyle ilginç terbirler almaya başladı. Bunların başında ise, çalışanların sosyal ve mali haklarda kısıtlamaya gidilmesi geliyor.
Örneğin, ücretlerde indirime gidilmesi, bazı çalışanların işten çıkarılması ve bu kişilerin yaptığı işlerin diğer çalışanlara yüklenilmesi, çalışanların servislerinin değiştirilmesi, yıllık ücretli izinlerin bir kısmının ücretsiz izne çevrilmesi gibi uygulamalar son dönemde sıkça rastlanılmaya başlandı.
Peki işveren, çalışanların rızası olmadan bu tür kararlar alabilir mi? Veya, çalışanlara haber vermeden çalışanların sosyal ve özlük haklarında değişikliğe gidebilir mi?
Yürürlükteki İş Kanunu hükümlerine ve Anayasamıza göre, çalışanların haklarında hiçbir şekilde kısıtlamaya gidilemez. Hatta, bu tür kararların alınması iş akdinin haklı fesih sebebidir. Bu nedenle, işveren bazı kararları çalışanın haberi olmadan alamaz. Bu kararları 6 başlık altında toplayabiliriz. İşte o başlıklar:
1-MAAŞI DÜŞÜREMEZ: İşveren işçinin rızası olmadan işçinin ücretinde ve ikramiyesinde indirime gidemez. Yine ekonomik krizi gerekçe göstererek, çalışanların primlerini ve diğer ödemelerini kaldıramaz.
2-ÜCRETSİZ İZNE GÖNDEREMEZ: Yine işverenlerin darboğaz anında en çok başvurdukları kısıtlamaların başında, çalışanları ücretsiz olarak izne göndermek gelir. Ücretsiz izin işçi hakları kapsamındadır. Ancak işveren, bu konuda tek taraflı karar veremez ve ücretsiz izin konusunda işçiye baskı yapamaz.
3-BAŞKA İLE GÖNDEREMEZ: Yine işçi ile işveren arasında en sık yaşanan sorunların başında başka il de görevlendirme kararları geliyor. İşveren iş sözleşmesinde yer almıyorsa, çalışanını başka il de çalışmaya zorlayamaz.
4-İŞÇİNİN STATÜSÜ DÜŞÜRÜLEMEZ: İş yerlerinde sık sık karşılaşılan sorunlardan birisi de çalışanların statüsünün değiştirilmesidir. İşveren, performansını yeterli görmediği çalışanlarını başka birimlerde görevlendirebiliyor. Ancak bu değişiklik sırasında işçinin de statüsü değiştiriliyor. Şef pozisyonundaki bir çalışan, düş işçi olarak çalıştırılıyor. İşveren çalışanın haberi olmadan veya rızası olmadan statüsünü değişteremez.
5-YEMEK VE YOL YARDIMINI KALDIRAMAZ: Yine şirketin içinde bulunduğu sıkıntı gerekçe gösterilerek bazen, çalışanlara yapılan yemek ve yol yardımları askıya alınıyor. İşveren yine çalışanın rızası olmadan bu yönde bir karar alamaz.
6-İŞ TANIMI DEĞİŞTİRİLEMEZ: Çalışanın iş sözleşmesinde yer alan görev ve tanımlar tek taraflı olarak değiştirilemez. Örneğin bir şirkette şoför olarak işe alınan kişi, işveren tarafından çalışanın rızası olmadan temizlik görevlisi olarak görevlendirilemez.
İşverenin çalışandan habersiz alamayacağı kararları daha da çoğaltmak mümkün. Ancak, çalışanlardan gelen şikayetler daha çok bu altı konu üzerinde yoğunlaşıyor. İşverenler genelde, bu tür kararları sözlü olarak alıyor. Çalışanlara yazılı tebligat yapılmıyor. Çalışanların öncelikli olarak, özlük ve sosyal haklarında yapılacak kısıtlamalarla ilgili yazılı tebligat istemeleri gerekiyor. İkinci olarak, bu tür değişikliği kabul etmediğine yönelik noter kanalıyla bildirmek zorundadır. Bu tüm işlemlerden sonuç alınmazsa, çalışanlar haklı fesih yoluna gidebilirler.
